«

»

Oca 08

Türk Bengü Taşları

Türk Bengü Taşları

www.kenansahbaz.com

Türklerin bilinen ilk yazılı metinleri Türk bengü taşlarıdır. Bunlar genellikle Orhun Abideleri / Anıtları olarak bilinir. Diğerlerine göre üçü daha önemli ve hacimlidir: Tunyukuk anıtı, Köl Tigin anıtı, Bilge Kağan anıtı.
Tunyukuk, Türk kağanlığının ikinci döneminde İlteriş, Kapgan ve Bilge Kağanlara vezirlik, komutanlık ve danışmanlık yapmış bir devlet adamıdır. 720 yılı civarında kendi adına iki yazılı taş diktirmiştir. Moğolistan’ın başkenti Ulan Bator’a 40-50 km. mesafede bulunan Tunyukuk anıtı, İlteriş ve Kapgan Kağan dönemleri için birinci elden tarih kaynağıdır. Tunyukuk da bilinen ilk tarih ve hatıra yazarımızdır.
Bilge Kağan’ın kardeşi ve o zamanki Türk ordusunun başkomutanı olan Köl Tigin 731 tarihinde vefat etmiş, ağabeyi Bilge Kağan onun adına 732 tarihinde bir bengü taş diktirmiştir. Bengü taş, yanında bulunan heykellerle ve kapalı bir mekân olan barkla birlikte bir külliye oluşturur.
716-734 tarihleri arasında hükümdarlık yapan Bilge Kağan için de 735 yılında oğlu Tengri Kağan tarafından bengü taş diktirilmiştir. Bu taş da bir külliye içindedir. İki külliye de Orhun ırmağı kıyısındadır.
Köl Tigin anıtının tamamının ve Bilge Kağan anıtının 2/3’ünün yazarı Bilge Kağan’dır ve dolayısıyla Tunyukuk gibi Bilge Kağan da bilinen ilk tarihçi ve edibimizdir.
Köl Tigin ve Bilge Kağan anıtları da Türk kağanlığının birinci elden tarih kaynaklarıdır. Anıtlarda 552-734 yılları arasındaki olaylar anlatılır. Çin’e ve yabancılaşmaya karşı Türkler uyarılır. Fransız ihtilalinden yüzyıllar önce, 8.yüzyılda bu anıtlarda dile getirilen millî ruh ve milliyetçilik, konu üzerinde çalışanları çok şaşırtmıştır ve hâlâ şaşırtmaya devam etmektedir.
Köl Tigin ve Bilge Kağan anıtlarını 1889 yılında Rus coğrafyacısı Yadrintsev, Tunyukuk anıtını 1897’de Klements keşfetmiştir. Anıtlar üzerindeki bilinmeyen yazı, 1893 yılında, Danimarkalı dil bilimci Vilhelm Thomsen tarafından çözülmüştür.

 

Kaynak: http://www.yenicaggazetesi.com.tr/bakanlara-ve-bilumum-ileri-gelenlere-turk-dili-tarihi-dersi-36779yy.htm