İlk Şair
İslamiyet’ten önceki devre şiirimizin ilk örnekleri hakkında fazla bir bilgi yoktur. Ancak bu devrenin başlangıcı destanlar devridir ve destanlar devri edebiyatının en başta gelen niteliği sözlü olmasıdır. Şiirler kopuz ile söylenirdi. Bu saz ile birlikte şiir ve hikâye söyleme yani sözlü edebiyat geleneği günümüze kadar gelmiştir.
İlk şiirlerin kaynağı din olduğu gibi, ilk şairler de dinî heyecan ve duyguları dile getiren kimselerdi. Sevinen, üzülen, coşan insan hallerini çalıp söyleyip oynamakla ifade ediyordu. Böylece ilk şairler hem saz çalan, hem şiir söyleyen, hem raks eden din adamları idi. Bunlar şölenleri, sığır ve yuğ törenlerini idare ediyorlardı. Şaman, baskı, oyun gibi adlar taşıyan bu şairler aynı zamanda sihirbaz, hasta tedavi eden hekim ve gaipten haber veren kâhin idiler. İnsanların maddî ve manevî her türlü ihtiyaçlarını karşıladıkları için, toplumların en saygıdeğer kimseleri olarak kabul edilmişlerdir.
İslamiyet’ten önceki devrenin bilinen ilk şiiri, Çin kaynaklarının kaydettiği, savaşta kaybedilen topraklar için söylenmiş ağıt mahiyetinde olan bir Hun türküsüdür.
Bu devre yazılı edebiyatımızın ilk şiirleri Uygur Türklerinin Mani ilahileridir. Adı bilinen ilk şair ise, yine Uygur Türkçesiyle eser vermiş olan Aprınçır Tigin’dir. Uygurların ayrıca Buda diniyle ilgili şiirleri de ele geçmiştir.
Uygur döneminde yaşamış ve o dönemin Türkçesiyle şiirler yazmıştır. Yazılı olarak şiirlerine ulaşılabilen ilk Türk şairidir.
İslamiyet’ten önceki Türk şiirinde çeşitli hece vezinleri kullanılmıştır. Nazım şekilleri umumiyetle dört mısralı kıta’lardan meydana gelmektedir. Üç mısralı veya dört mısralı kıta’lar da görülüyor. Kafiyenin her çeşidine yer verilmiştir. Bazen mısra başında da kafiye bulunmaktadır.
İlk Türk edebiyatı şairidir. Şiirinin günümüze kadar gelebilmiş hali şudur:
kasınçıgımın öyü kadgurar menkadgurdukça kaşı körtlem
kavışıksayur menöz amrakımın öyür men
öyü evirür men ödü…
öz amrakının öpügseyür men
bırayın tiser
baç amrakın
baru yime umaz men
bagırsakımkireyin tiser
kiçigkiyem
kirü yime umaz men
kin yıpar yıdlıgımküçlüg priştiler
küç birzün
közi karam birle
külüşüpen külüşügin oluralımyaruk tenriler
yarlıkasun
yavaşım birle
yakışıpan adrımalım Aprınçır Tigin
Tweetler yükleniyor...